Auteur: manouk

Onderzoek: vooral VMBO-ers en mensen in arme wijken in aanraking met tabaksverkoop

Vmbo-scholieren en mensen in arme wijken worden veel vaker geconfronteerd met tabaksverkooppunten dan anderen. Dit blijkt uit nieuw onderzoek van het Amsterdam UMC. Zo worden vmbo-leerlingen 2,5 keer vaker blootgesteld aan tabakswinkels rond school dan vwo-leerlingen. Ook zijn er in armere buurten veel meer (e)-sigaretten verkooppunten dan in rijkere buurten.

De Gezondheidsfondsen voor Rookvrij (Harststichting, KWF en Longfonds) roepen de politiek daarom op snel met een vergunningsstelsel te komen om het aantal verkooppunten voor tabak en vapes (e-sigaretten) effectief en gericht te kunnen verminderen. Als we het doel van een Rookvrije Generatie in 2035 willen halen is het ook noodzakelijk de toenemende kansenongelijkheid gezond en rookvrij op te groeien een halt toe te roepen.

Het onderzoek geeft reden tot zorg volgens projectcoördinator dr. Mirte Kuipers van Amsterdam UMC: “Het onderzoek laat zien dat het in de armste buurten om bijna zeven keer meer verkooppunten per vierkante kilometer gaat dan de rijkste buurten. Bovendien vonden we dat jongeren die vaker in aanraking komen met tabaksverkooppunten roken sociaal geaccepteerder vinden, wat de kans groter maakt dat zij worden verleid om zelf ook te gaan roken.”

Jongeren massaal verleid

Hartstichting-directeur Hans Snijder namens de Gezondheidsfondsen voor Rookvrij: “De politiek blijft op dit moment enorm achter bij wat er in de praktijk nodig is: een vergunningsstelsel voor tabaksverkoop is bittere noodzaak. Jongeren worden massaal verleid om te gaan roken en vapen. We hebben in het Preventieakkoord met z’n allen afgesproken dat we kinderen rookvrij willen laten opgroeien. Een situatie waarin vmbo-jongeren verleid worden door bovengemiddeld veel verkooppunten is daar ernstig mee in strijd en wat ons betreft onacceptabel.”

Vergunningstelsel noodzakelijk

In het onderzoek Tabak uit het Zicht van Amsterdam UMC zijn, naast niet-rokende jongeren, ook rokende jongeren onderzocht. Onderzoeker Kuipers: “Jongeren onder de leeftijdsgrens van 18 jaar vertelden dat zij vapes en sigaretten vooral in tabaks- en gemakswinkels meekrijgen.” Een vergunningsstelsel maakt de handhaving van de leeftijdsgrens in gemakszaken beter uitvoerbaar. Met een vergunningstelsel kunnen overheden bovendien beter sturen op een vermindering van het totale aantal verkooppunten en de verdeling daarvan over wijken. Na het verbod op supermarktverkopen in 2024 dreigt een verschuiving in plaats van een daling.

Debat

Op 8 december debatteert de Tweede Kamer over het terugdringen van het aantal verkooppunten van tabak en diverse andere aangekondigde maatregelen voor tabakspreventie. De gezondheidsfondsen hebben een lijst van punten gepubliceerd die in hun ogen noodzakelijk zijn om een Rookvrije Generatie sneller te realiseren.

De accijnsverhogingen die in Nederland plaatsvonden tussen 2010 en 2020 blijken onvoldoende te zijn geweest om roken minder betaalbaar te maken. Dat blijkt uit onderzoek van Universiteit Maastricht (UM), vandaag gepubliceerd in Nicotine & Tobacco Research. Hoewel de prijs van een pakje sigaretten jaarlijks licht steeg, nam ook het inkomen van Nederlanders toe, waardoor de betaalbaarheid van tabak in tien jaar tijd vrijwel gelijk is gebleven. Dat terwijl accijnsverhoging een zeer effectieve maatregel is om roken te ontmoedigen. Naast structurele, jaarlijkse accijnsverhogingen van voldoende formaat, zouden beleidsmakers daarom ook een standaard correctie voor toegenomen koopkracht moeten meenemen.

Tot nu toe onvoldoende accijnsverhoging

 De onderzoekers van de Universiteit Maastricht geven aan dat om roken daadwerkelijk minder betaalbaar te maken, het cruciaal is dat accijnsverhogingen niet alleen groot genoeg zijn, maar ook met enige regelmaat plaatsvinden, bijvoorbeeld jaarlijks.

“Het doel van accijnsverhogingen is dat mensen minder gaan roken, doordat tabak minder betaalbaar wordt. Dat levert gezondheidswinst op”, zegt onderzoeker Cloé Geboers, verbonden aan UM en het Trimbos-instituut. “De geplande verhogingen in 2023 en 2024 van elk ongeveer 1 euro zijn daarmee een goed begin.”

De onderzoekers benadrukken dat het daarbij belangrijk blijft om accijnsverhogingen te combineren met andere maatregelen. Vooral om groepen te ondersteunen die meer moeite hebben om te stoppen met roken.

Voldoende draagvlak

De meerderheid van de Nederlanders is voorstander van het verhogen van accijnzen op tabak, om te voorkomen dat jongeren beginnen met roken (80%) en om rokers te stimuleren om te stoppen (76%). Dat blijkt uit het jaarlijkse draagvlakonderzoek tabaksontmoediging, uitgevoerd door Gezondheidsfondsen voor Rookvrij (2022).

Om roken daadwerkelijk terug te dringen pleit Gezondheidsfondsen voor Rookvrij voor structurele jaarlijkse accijnsverhogingen van minimaal 10%, gecombineerd met een standaard correctie voor toegenomen koopkracht.